ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΟΝΙΔΙΑ
Τα τελευταία χρόνια τα δεδομένα για την επίδραση των γονιδίων στην φυσική κατάσταση και την απόδοση των elite αθλητών έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Η μελέτη γονιδιακών πολυμορφισμών, μεταλλάξεων δηλαδή, που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις διαφορές στις φυσικές ικανότητες και στα αποτελέσματα των προπονητικών προγραμμάτων μεταξύ των ατόμων είναι πια ευρέως διαδεδομένη.
Τα μέχρι τώρα δεδομένα από την μελέτη των γονιδιακών πολυμορφισμών του DNA και την συσχέτισή τους με τα χαρακτηριστικά της φυσικής κατάστασης ως απόκριση στην προπόνηση αντοχής/δύναμης έχουν δώσει έμφαση σε δύο ομάδες φυσικών χαρακτηριστικών , την καρδιοαναπνευστική λειτουργία και την λειτουργία των σκελετικών μυών και υποστηρίζουν την χρήση των γενετικών δεικτών (ανίχνευση αυτών των μεταλλάξεων) για τον προσδιορισμό της κατάλληλης άσκησης και τρόπου ζωής που οδηγούν στην βελτιστοποίηση των αθλητικών επιδόσεων.
Γενικά, επιβεβαιώνουν την βασική αρχή ότι οι αθλητές μπορεί να έχουν γενετική προδιάθεση για υψηλές αποδόσεις σε συγκεκριμένο τομέα (ταχύτητα/ δύναμη ) σε βάρος ενός άλλου τομέα (αντοχή).
Η ταυτοποίηση του γονιδιακού υπόβαθρου που επηρεάζει την ικανότητα ενός αθλητή να διακριθεί σε συγκεκριμένο άθλημα( πχ sprint) παρά σε κάποιο άλλο(πχ. Μαραθώνιος) αποτελεί σημαντική πληροφορία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιλογή κατάλληλου αθλήματος και κατάλληλης προπόνησης για την μεγιστοποίηση των επιδόσεων.
Ενώ για την ταυτοποίηση των πολυμορφισμών μελετάται το γονιδίωμα elite αθλητών, οι οποίοι έχουν διακριθεί στο αντίστοιχο άθλημα σε παγκόσμιο επίπεδο, στην πραγματικότητα οι πολυμορφισμοί αυτοί είναι κοινοί στον γενικό πληθυσμό και όλοι είναι φορείς για κάποιους από αυτούς. Αυτό που επιτρέπει σε κάποια άτομα να διακριθούν και να ξεχωρίσουν δεν είναι ένας ή κάποιοι πολυμορφισμοί αλλά πολλές τέτοιες μεταλλάξεις που τυχαίνει να συνυπάρχουν σε κάποια άτομα. Δηλαδή ο αριθμός των θετικών μεταλλάξεων είναι αυτός που καθορίζει την προδιάθεση για αυξημένες επιδόσεις. Κάθε γονίδιο έχει μια μικρή συμμετοχή στην συνολική κληρονομικότητα. Στην πραγματικότητα, η υιοθέτηση μιας μονογονιδιακής φιλοσοφίας θα ήταν ατελής και πιθανώς παραπλανητική στον αθλητισμό. Οι αθλητικές αποδόσεις αποτελούν πολυγονιδιακό και πολυπαραγοντικό χαρακτηριστικό.
Ο γονιδιακός έλεγχος χρησιμεύει στην ανάπτυξη γενετικών τεστ τόσο για την επιλογή του κατάλληλου αθλήματος σε νεαρή ηλικία όσο και για την κατάρτιση προπονητικής καθοδήγησης με βάση τις εξειδικευμένες ανάγκες του αθλητή.
Επίσης, μπορούν να ανιχνευθούν μεταλλάξεις για τον έλεγχο του πιθανού κινδύνου τραυματισμού στους τένοντες (π.χ. ρήξη αχίλλειου τένοντος) και στα οστά(κατάγματα), οποίος αποτρέπει τους επίπονους τραυματισμούς στην διάρκεια των αθλημάτων με κατάλληλη προπόνηση και πρόληψη.
Ο συνδυασμός της γενετικής με την εξειδικευμένη προπονητική δεν απευθύνονται μόνο στους επαγγελματίες αθλητές. Αφορούν όλους τους ανθρώπους που αγαπούν τον αθλητισμό και η άσκηση είναι γι’ αυτούς τρόπος ζωής. Ο γονιδιακός έλεγχος επιτρέπει στους γονείς και τα παιδιά να επιλέξουν κατάλληλο άθλημα( αντοχή ή δύναμη) και σε όσους αθλούνται να υιοθετήσουν την κατάλληλη προπόνηση αποφεύγοντας επώδυνους τραυματισμούς.
Σε συνδυασμό με άλλα προδιαθετικά τεστ, όπως αυτό του ελέγχου για την φλεβική θρόμβωση μπορεί να αποτελέσει μια ασπίδα προστασίας για τον αθλητή, μέσω της πρόληψης πάντα. Η πιθανή προδιάθεση για θρόμβωση αποτελεί σημαντική πληροφορία που επιβάλει την χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής σε περίπτωση τραυματισμών που απαιτούν χειρουργική παρέμβαση.
Ο γονιδιακός έλεγχος για τις αθλητικές επιδόσεις και τις νοσηρές καταστάσεις που σχετίζονται με τον αθλητισμό δίνει πλεονέκτημα ζωής σε όλους όσους επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που είναι <κρυμμένες> στα γονίδια για να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους , στις ατομικές τους ανάγκες και δυνατότητες.
Αθανάσιος Μπαδέκας
Αστυνομικός Διευθυντής (ΥΓ)
Χειρούργος Ορθοπεδικός
Αντιπρόεδρος Αθλητικής Ένωσης